Accepteer cookies om deze inhoud in te laden.

Menu
Close

Nieuwe website!

We werken aan een nieuwe website. Kijk voor actuele informatie op nieuweinstituut.nl

➝

Hoe uniseks is de hoodie?

Chinouk Filique de Miranda, onderzoeker en adviseur voor de tentoonstelling The Hoodie, bespreekt de ‘genderneutrale’ reputatie van het welbekende kledingstuk in de context van het Rotterdamse winkellandschap.

 

Hoodies uit het persoonlijke archief van Chinouk Filique de Miranda.
Hoodies uit het persoonlijke archief van Chinouk Filique de Miranda.

In Rotterdam wordt de hoodie door iedereen gedragen, ongeacht gender, leeftijd, klasse of culturele achtergrond. Hij is overal verkrijgbaar en in veel etalages te zien. Naast comfort en gemak, biedt de hoodie de drager bovendien een gevoel van veiligheid en bescherming tegen de buitenwereld, hij beschut je tegen regen en kou, en biedt soms de perfecte oplossing voor een bad hair day.

Voor vrouwen geldt dat zowel de stof als het ontwerp van de hoodie ons de mogelijkheid bieden ons lichaam te verbergen en zo te deseksualiseren. In een stad als Rotterdam ben je met een hoodie in goed gezelschap wanneer je ‘s avonds laat naar huis loopt; de trui en de capuchon behoeden je voor ongewenste mannelijke aandacht.

Op het eerste gezicht lijkt de hoodie genderneutraal te zijn. Maar wanneer je dit ‘uniseks’-kledingstuk aan wilt schaffen, kom je toch vaak in een herenwinkel of op de herenafdeling terecht—de truien op de damesafdeling zijn namelijk vaak roze, cropped, of hebben een gevatte tekst op de voorkant staan. 

Hoodies uit het persoonlijke archief van Chinouk Filique de Miranda.
Hoodies uit het persoonlijke archief van Chinouk Filique de Miranda.

Zichtbare statements

Terwijl de hoodie het vermogen heeft om vrouwen te beschermen tegen ongewenste aandacht, roept de hoodie voor mannen andere associaties op. Is het voor vrouwen dan makkelijker om een hoodie te dragen?

De hoodie, oorspronkelijk bedoeld als praktische werkkleding, won in de jaren 1990 aan populariteit vanwege de opkomst van de hiphopcultuur. In 2019 verscheen acteur Timothée Chalamet op de rode loper van de Golden Globes in een exemplaar van Louis Vuitton waarop meer dan 3.000 Swarovski-kristallen en 15.000 pailletten waren geborduurd.

Deze luxe uitvoering staat in schril contrast met de symbolische betekenis die de hoodie toebedeeld kreeg nadat Trayvon Martin in 2012 door George Zimmerman werd vermoord, die beweerde dat hij zich bedreigd voelde door Martins hoodie. Deze twee voorbeelden onderstrepen niet alleen de ambigue positie van de hoodie, maar laten tevens zien hoe de associaties met verzet, waar het kledingstuk voor mannen mee gepaard gaat, in plaats van onzichtbaarheid te garanderen juist een krachtige visueel statement kan zijn.

Een vrouw in een hoodie wordt mogelijk niet aan dezelfde vooroordelen onderworpen die mannen ervaren (criminaliteit bijvoorbeeld), zij wordt echter beticht van andere dingen. Die oordelen zijn geworteld in  het idee wat zij zou moeten doen om er ‘vrouwelijk’ uit te zien. Op het moment dat een vrouw een hoodie draagt die niet voldoet aan de criteria van haar gender, kan haar voorkomen als onverzorgd, lui of jongensachtig worden bestempeld.

 

'The Hoodie', 2019. Foto: Petra van der Ree.
'The Hoodie', 2019. Foto: Petra van der Ree.

Uiterlijk beheer

Kleding kan gezien worden als de interface van de drager. Naast het feit dat kleding het menselijk lichaam beschermt tegen de elementen, vormt het tevens een schakel tussen het individu en hun maatschappelijk-culturele omgeving.

Wanneer kleding wordt gebruikt om informatie over ‘de Ander’ uit af te leiden, vormt die informatie de basis voor de interactie die daarop volgt. Aan de hand van de kleding die zij dragen kunnen we de maatschappelijke positie van een persoon bepalen, evenals mogelijke andere identiteiten en associaties met subculturen. Wanneer we kleding gebruiken om conclusies over elkaar te trekken, is het tevens mogelijk om aannames van anderen te sturen, en daarmee opvattingen over het zelf in eigen hand te nemen.

Als een vorm van non-verbale communicatie is kleding contextafhankelijk: de specifieke betekenis die een kledingstuk wordt toebedeeld, is afhankelijk van de maatschappelijke omgeving waarin deze wordt waargenomen (Kaiser, 1985, p224). De keuze om als man in Silicon Valley een ​​hoodie te dragen kan daarom soms reacties oproepen zoals: “De drager verlegt de grenzen van de hiërarchische structuren in de bedrijfswereld.”

Het Postmoderne beheer van ons uiterlijk vertoont overeenkomsten met de formele techniek van collage. 

Veel modemerken passen collagetechnieken toe om de hoodie in een specifieke commerciële context te plaatsen: zij nemen een log kledingstuk en combineren het met vrouwelijke of meer traditionele items. Zo zorgt de combinatie van een hoodie (een vorm van casual, niet-zakelijke kleding) en een trenchcoat of een blazer (stukken die juist in zakelijke of formele omgevingen worden gedragen) er bijvoorbeeld voor dat de hoodie boven z'n oorspronkelije betekenis of imago verheven wordt. 

Door deze "opschaling" heeft de hoodie zijn oorsprong op straat weten te ontgroeien om zo als algemeen geaccepteerd kledingstuk door een veel bredere samenleving gedragen te worden. Dit roept de vraag op waar en in welke sociaaleconomische context de hoodie nu precies ‘thuishoort’—en ook wie het recht heeft een oordeel te vellen over degene die ‘m draagt.

 

Non-verbale communicatie

Binnen het onderzoek naar de maatschappelijke perceptie van kleding en menselijk gedrag, gaat het overgrote deel over de vraag wat voor invloed de visuele eigenschappen (kledingstijlen) van het sociale object (de drager) hebben op het oordeel dat geveld wordt over het sociale object. Over het algemeen vertrekt het onderzoek vanuit de veronderstelling dat kleding een vorm van non-verbale communicatie is.

In 1990 ontdekte onderzoeker Mary Lynn Damhorst dat de informatie die door kleding wordt overgebracht in 81% van de onderzoeken verband hield met competentie, kracht of intelligentie—wat betekent dat we door onze kledingkeuze alleen al als slim bestempeld kunnen worden. In 1988 constateerden sociaal psychologen Mark Frank and Thomas Gillovisch dat mannelijke voetballers en ijshockeyspelers die in het zwart gekleed gingen agressiever speelden (zoals blijkt uit het aantal toegekende penalty’s) dan spelers die witte sportkleding droegen. In 2012 ontdekten psychologen Hajo Adam and Adam Golinsky dat wanneer we kleding dragen met een voor ons symbolische betekenis, dit ons gedrag beïnvloedt.

Het onbewuste, verborgen verband tussen non-verbale communicatie en de kleding die we dragen, komt duidelijk naar voren in een onderzoek waarin vrouwelijke slachtoffers van seksueel geweld benadrukten hoe zij zich, om zichzelf te beschermen tegen toekomstige aanrandingen en opmerkingen van anderen, anders gingen kleden. Ze gaven aan dat ze zich liever in jassen, truien en oversized hoodies hulden om zo aan ongewilde aandacht te ontsnappen.

Ten slotte bestaan er verschillende analyses die het verband tussen sociale macht en kleding aantonen.

Er zijn nog geen specifieke casestudy’s over de sociale machtsstructuren van de hoodie, maar het zou interessant zijn om de ambigue rol van het kledingstuk voor de drager en de toeschouwer te verkennen, en zo de culturele relevantie van de hoodie verder in kaart te brengen en van mystiek te ontdoen. 

 

 

Accepteer cookies om deze inhoud in te laden.

De moderne must-have

Ondertussen is de hoodie—een algemeen geaccepteerd, alledaags kledingstuk—niet uit de garderobe van de moderne vrouw weg te denken. De hoodie wordt in de context van vrouwenkleding gezien als een essentiële ‘basic’, net als het zwarte of witte T-shirt, de trenchcoat, het nette jasje en de spijkerbroek. In tegenstelling tot het idee van basisitems, stimuleert de sociaaleconomische context van het kapitalisme de ideologie van ‘neomania’, geproduceerd door de mode-industrie. Dit heeft de razendsnelle opeenvolging van allerlei trends tot gevolg, wat maakt dat de basic hoodie (en de antisociale associaties die ermee gepaard gaan) herhaaldelijk in een nieuw jasje wordt gestoken, met verfraaiingen en ornamenten.

In de huidige maatschappij kan de hoodie een teken van rijkdom zijn, meer nog dan een bontjas. Denk aan beroemdheden die incognito over straat gaan, hun identiteit verborgen in een hoodie. Ironisch genoeg dragen zij vaak hoodies die ondergedompeld zijn in de ontwerpesthetiek van ‘logo-mania', wat niet helemaal overeenkomt met het feit dat zij niet gezien willen worden. De heropleving van ‘logo-mania’ is een gevolg van high fashion-merken zoals Gucci, Dior en Vetements, die voor inspiratie naar de straat kijken, en zich streetwear toe-eigenen om een idee van inclusiviteit over te brengen. 

Images display the research folder/dummy that was used during the research phase of the process to collect data, insights, visuals in a physical form.
Images display the research folder/dummy that was used during the research phase of the process to collect data, insights, visuals in a physical form.

"Net zo goed als een nieuwe design tas”

In 2016 zei creative director Jen Brill in Business of Fashion dat “het aandoen van een nieuwe Supreme-hoodie net zo goed voelt als het dragen van een designer tas”–en presenteerde streetwear zo als de nieuwe luxe.

Hoewel Supreme geen dameskleding maakt, kopen vrouwen die zich willen affiliëren met de subcultuur en het grootstedelijke imago van streetwear al jarenlang Supreme-streetwear in kleine maten. Stüssy bracht in 1995 als een van de eerste streetwear-merken een dameslijn op de markt, die aanvankelijk grotendeels uit kleinere versies van hun herenmodellen bestond. Anderen volgden al snel—bedrijven zoals A Bathing Ape en Carhartt bieden nu damescollecties aan, terwijl nieuwere streetwear-labels zoals Married to the Mob (sinds 2004) en Hlzblz (sinds 2005) zich van begin af aan op vrouwelijke consumenten richten (Morency, 2016).

Als we de hoodie herleiden naar het stofpatroon, wordt het duidelijk dat het voor vrouwen makkelijk is om een oversized herenhoodie te dragen (die specifiek is afgestemd op het mannelijk lichaam), zonder dat het lijkt alsof ze een kledingstuk dragen dat niet voor hen gemaakt is. Er kunnen wel verschillende veronderstellingen om de hoek komen kijken: draagt ze de kleding van haar vriend? Daarentegen zullen er waarschijnlijk maar weinig mannen zijn die een roze, cropped ‘dames’-hoodie willen dragen die hun middenrif ontbloot. Door veranderingen in het patroon van de hoodie, hebben vrouwen een keuze wat betreft de rol die ze willen spelen.

Het maken van een keuze uit de veelheid aan stijlen, vanuit de fast fashion, luxemode en sportkleding, roept een besluitvormingsproces in het leven dat in feite neerkomt op de vraag of de drager haar lichaam wil verbergen of juist wil laten zien.

Accepteer cookies om deze inhoud in te laden.

Patroononderzoek 

Traditionele hoodie-patronen hebben een losse pasvorm en elastische manchetten en zomen, waardoor de drager zich vrij kan bewegen zonder gestoord te worden door een overdaad aan stof. Om een beter beeld te krijgen van hoe verschillende patroonstructuren op het lichaam werken, en om te laten zien dat niet elke ‘casual’ hoodie over dezelfde pasvorm—en daarmee dezelfde visuele associaties—beschikt, besloot ik over te gaan op persoonlijk, belichaamd onderzoek.

Door vijf hoodies op basis van hun patroon uit elkaar te halen, en daar vervolgens drie ‘compilatie-hoodies’ van te maken—die elk elementen van de vijf verschillende silhouetten bevatten—heb ik een vertekende, visuele blauwdruk gemaakt die vragen stelt bij de ervaring van het dragen van specifieke hoodie-patronen. Omdat de compilatie-hoodies niet overeenkomen met de pasvorm van de originele hoodies, maar die juist verstoren, werd het duidelijk hoe de patronen van elkaar verschillen, en werden elementen die eerder als natuurlijk en onzichtbaar werden ervaren, opeens belangrijk of juist onwenselijk.

Mijn belichaamde ervaring creëerde een bewustzijn over het effect van verschillende silhouetten in relatie tot het lichaam.

De 'boxed', ofwel vierkante, variant, gaf me een vormloos gevoel en de verkeerde snit maakte dat ik niet echt kon genieten van de ‘relaxte’ pasvorm. De uitvoering met de dubbele capuchon daarentegen transformeerde de hoodie naar een multifunctioneel kledingstuk, waarbij de combinatie van verschillende stoffen (dikke jersey en een dunne katoen/zijde-mix) de trui tegelijkertijd een zachte 'vrouwelijke' bewegingsvrijheid en een gevoel van ‘mannelijke’ bescherming gaf.

Het retaillandschap in Rotterdam

Het Rotterdamse winkellandschap

Daarnaast heb ik ook het lokale winkellandschap in kaart gebracht en gekeken naar de manier waarop het de hoodie in beeld brengt en diversifieert. Gedurende drie maanden bezocht ik verschillende winkels, waardoor ik de hoodie hebben kunnen positioneren in het commerciële landschap van Rotterdam. Ik heb daarbij specifiek gelet op aantallen, en de verschillen tussen het aanbod op de mannen- en op de vrouwenafdeling.

Ik heb daarnaast tevens gekeken naar de vele manieren waarop het kledingstuk wordt ingezet voor in-store advertising. Waren reclameaanbiedingen en het aanbod zelf, in het lokale visuele merchandising-landschap, specifiek gericht op mannen of vrouwen? Het onderzoek richtte zich uiteindelijk op de vraag hoe winkeleigenaren de hoodie inzetten om met hun consumenten te ‘communiceren’, en zodoende een beeld schetsen van de manier waarop consumenten de hoodie zien.

De resultaten van de hoodie-tellingen zijn vastgelegd in een grafische weergave van het commerciële stadscentrum van Rotterdam. Het geeft een zeer abstract beeld van de epicentra van het hoodies-aanbod, en laat het verschil zien tussen de hoeveelheid ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’ voorraden in winkels met de meeste commerciële aantrekkingskracht.

De resultaten tonen verder aan dat winkels zoals Sting en H&M beschikken over grote voorraden hoodies. De grootste hoeveelheden zijn te echter vinden in warenhuizen zoals de Bijenkorf, en zelfs in onverwachte varianten zoals Peek & Cloppenburg. Over het algemeen komen de kwantitatieve resultaten overeen met de veronderstelling dat de hoodie vooral als een mannelijk kledingstuk wordt gezien. Voor mannen zijn namelijk meestal twee keer zoveel hoodies beschikbaar.

Het in kaart brengen van het winkellandschap van een stad als Rotterdam, maakt duidelijk dat de genderongelijkheid ook leeft in onze lokale winkelbeleving.

Het overgrote deel van de hoodies wordt aangeprezen vanuit, en voor, een vrouwelijk perspectief, in een constante poging hen te verleiden er een aan te schaffen. Desalniettemin zijn er over het algemeen veel meer hoodies voor mannen dan voor vrouwen beschikbaar.

Consumententegenstrijdigheden

Winkeliers richten hun collecties op tactische wijze in op een ontvankelijk, jong publiek en gebruiken het woord ‘uniseks' vaak om zich te onttrekken aan gendervooroordelen en in plaats daarvan een open blik te tonen—uiteraard met het doel meer kleding te verkopen. De keuzes voor marketing en visual merchandising laten echter vaak een ander verhaal zien. Op de damesafdeling van H&M zag ik de hoodie chique gecombineerd met een camel-kleurige trenchcoat en een klassieke geruite broek, terwijl de hoodie op de herenafdeling met een bijpassende joggingbroek werd aangeboden.

Winkels zoals X21 en Skatestore verkopen uitsluitend streetwear voor mannen in herenmaten, hoewel ze ook veel verschillende hoodies in ‘vrouwelijke’ kleuren hebben liggen (baby-roze, zachtgeel, paars). Zelfs bij Weekday, een merk dat het concept van uniseks-kleding sterk promoot, lijkt het kleine, ongedefinieerde uniseks-rek te verdwijnen tussen de spijkerbroeken en de accessoires.

Het doel van uniseks-kleding is om genderongelijkheid tussen mannen en vrouwen te verminderen door iedereen precies hetzelfde kledingstuk, met dezelfde pasvorm en voor dezelfde prijs aan te bieden. Winkels maken echter vaak gebruik van de hoodie als onderdeel van een ‘oversized jongenskleding voor meisjes’-communicatiestrategie. De winkel zelf bestaat vaak nog steeds uit afzonderlijke, op gender-gebaseerde afdelingen, en voor uniseks-capsulecollecties moeten vrouwen winkelen op de herenafdeling. Als we kijken naar het huidige lokale winkellandschap en naar het aantal vrouwelijke etalagepoppen met hoodies aan, lijkt het erop dat de beeldvorming omtrent de hoodie niet strookt met de beschikbaarheid van het kledingstuk.

Als retailers reclame maken voor coole en simpele manieren voor meiden on een hoodie te stylen, waarom bevindt dat kledingstuk zich dan op de herenafdeling? Klinkt uit dit symbolische interactionisme dat de combinatie van vrouw-zijn en het moeten winkelen op de herenafdeling, het consumptieproces zelf uniseks maakt? Ondertussen is het niet zo dat ontwerpers kledingstukken maken vanuit een uniseks patroon—tijdens het ontwerpen van de pasvorm en het silhouet wordt altijd rekening gehouden met een vrouwelijk of mannelijk lichaam. Wat betreft het dragen van de hoodie, de winkelervaring en vooral de vooroordelen die het in zich draagt, heeft de hoodie zijn uniseks-belofte nog niet waargemaakt.

Chinouk Filique de Miranda

Design-onderzoeker en kritische mode-beoefenaar Chinouk Filique (de Miranda) analyseert, vertaalt en visualiseert het raakvlak tussen het modesysteem en digitale cultuur, en zet zich in voor digitale geletterdheid in de mode. In haar persoonlijke praktijk beschouwt zij mode als een verborgen communicatiemiddel dat ze van mystiek wil ontdoen, met het doel om consumenten voor te lichten over complexe kwesties wat betreft hun individuele politieke positie in onze huidige digitale cultuur.